این استان با مساحتی معادل ۲۹٬۵۳۰ کیلومتر مربع حدود ۱٬۸۲ درصد از مساحت کل کشور را به خود اختصاص داده‌ است. بر اساس آخرین تقسیمات کشوری، استان مرکزی دارای ۱۲ شهرستان، ۲۳ بخش، ۳۲ شهر، ۶۶ دهستان، ۱٬۳۹۴ آبادی دارای سکنه و ۴۶ آبادی خالی از سکنه‌ است.

آب و هوای استان مرکزی

آب و هوای استان به‌علت وجود کوه‌های مرتفع، مجاورت با حاشیه مرکزی ایران، همجواری با بخشی از منطقه حوض سلطان، کویر میقان و حوزه‌ آبریز دریاچه‌ نمک و همچنین قرار گرفتن در محل تلاقی دو رشته کوه البرز و زاگرس، دارای آب و هوایی متنوع است.

صنایع دستی استان مرکزی

در اکثر شهرستان‌های استان مرکزی صنایع دستی مختلفی وجود دارند که بیشتر آن‌ها خاص عشایر منطقه اند.

از میان مهم‌ترین صنایع دستی استان، موارد زیر را می‌توان نام برد: 

فرش ساروق، اراک و محلات، قالیچه‌ ساوه، گلیم و جاجیم تفرش، گیوه‌ سنجان و محصولات مسی که در شهرهای استان تولید می‌شود.

جاهای دیدنی استان مرکزی

شهرستان اراک

جاذبه‌های طبیعی

شهر اراک به سبب داشتن آب و هوای کوهستانی با زمستان‌های سرد و تابستان‌های معتدل، دارای چشم‌اندازهای طبیعی متنوع و جذابی است.

مسیرهای دسترسی به تالاب میقان: شمال شرقی اراک در دشت فراهان، جاده‌ اراک به فرمهین، دوراهی داوود‌آباد، ۲۰ کیلومتری شمال و شمال شرقی اراک، دشت گیاهان قره‌داغ در ضلع جنوبی جاده نمایان است.

جاده‌ اراک به فرمهین، شهر داوودآباد، روستای ده‌نمک، جنوب روستا، بعد از عبور از مزارع کشاورزی به دریاچه‌ نمک و کویر میقان می‌رسیم.

غار سفید‌خانی (عین هو) در ۱۸ کیلومتری جنوب غربی شهر اراک در کوه سفیدخانی از توابع شهر سنجان واقع شده است.

‌غارهای انجدان در ۳۷ کیلومتری جنوب شرق اراک، روستای انجدان،در دامنه‌ کوه چشمه‌بین قرار دارند.

منطقه‌ حفاظت‌شده‌ هفتاد قله به مساحت ۸۱۱۲۵ هکتار در فواصل مکانی ۳۰ کیلومتری در شمال خمین، ۱۵ کیلومتری شمال غرب محلات، ۳۵ کیلومتری شمال غرب دلیجان و ۲۵ کیلومتری شرق اراک، جاده‌ اصلی قم- اراک، روستای ابراهیم‌آباد، روستای شهسواران قرار دارد.

باغ وحش و پارک جنگلی شهید باهنر در ابتدای جاده‌ تهران واقع شده‌اند. پارک جنگلی شهید رجایی در کیلومتر ۵ جاده‌ فراهان قرار دارد.

جاذبه‌های روستایی

آرامگاه های شاه غریب و شاه قلندر دو تن از پیشوایان فرقه‌ اسماعیلیه به‌لحاظ معماری بسیار جالب و از آثار دوره‌ تیموری و صفویه هستند.

روستای هزاوه در ۱۶ کیلومتری شمال غربی شهر اراک قرار دارد. این روستا از شمال شرقی به تپه هزوشن از جنوب به دره مون و دره گهور محدود می‌شود. روستای هزاوه از سطح دریا ۱۹۵۰ متر ارتفاع دارد. آب‌و‌هوای آن در فصل‌های بهار و تابستان، معتدل و در زمستان، سرد است. آثار تاریخی به‌جامانده در این روستا به دوره‌های اشکانی و ایلخانی باز می‌شود. روستای هزاوه از مراکز تولید انگور در استان مرکزی به حساب می‌آید.

منطقه‌ گردشگری کویر و تالاب میقان با مساحت ۵۰۰ هکتار در ۱۵ کیلومتری شمال شرقی اراک واقع شده است. دراین تالاب، قریب به ۱۶درصد از پرندگان کشور و۵۲ گونه‌ گیاهی وجود دارند و چاله‌های جمع‌آوری نمک این منطقه، دارای قدمت تاریخی هستند.

جاذبه‌های تاریخی، مذهبی، فرهنگی

مجموعه‌ تاریخی بازار اراک که به دوران قاجار تعلق دارد یکی از دیدنی های تاریخی شهر اراک است. مدرسه امام خمینی یا سپهداری نیز بنایی متعلق به دوره‌ قاجار است و در بافت قدیم شهر، در بازار و در گذر سپهداری واقع شده است.

از میان سایر اماکن تاریخی و جاهای دیدنی استان مرکزی در اراک موارد زیر را می‌توان نام برد:

مقبره‌ آقا نورالدین عراقی و کلیسای مسروپ مقدس مربوط به دوره‌ قاجار، امامزاده ابراهیم(ع)، امامزاده محمد عابد(ع) و بنای تاریخی کاروان‌سرا مربوط به دوران صفویه، امامزاده ۷۲ تن ساروق مربوط به قرن ششم، امامزاده حواخاتون(ع) و بقعه پیر مرادآباد مربوط به دوران سلجوقی و امامزاده عبدالله مربوط به دوران ایلخانی، مسجد سید‌ها، امامزاده محمد شهسواران، امامزاده احمد هزاوه، امامزادگان سنجان، منزل تاریخی و موزه‌ صنایع دستی حسن پور، حمام تاریخی چهار فصل- موزه‌ مردم‌شناسی، موزه‌ سلطان‌آباد، منزل تاریخی خاکباز، موزه‌ مفاخر.

شهرستان اراک

از بزرگ‌ترین شهرهای مرکز ایران و مرکز استان مرکزی و شهرستان اراک است. این شهر یکی از شهرهای صنعتی ایران محسوب می‌شود. به خاطر وجود صنایع مادر، تولید ۸۰٪ تجهیزات انرژی کشور، وجود بزرگ‌ترین کارخانه تولیدکننده آلومینیوم کشور

این شهر از جمله شهرهای امن از نظر لرزه‌خیزی است که احتمال وقوع زلزله بالای ۵ ریشتر در آن بسیار ضعیف است. زبان مردم، فارسی با لهجه اراکی است.

بزرگ‌ترین معدن سدیم سولفات کشور در این شهر، لقب پایتخت صنعتی ایران را برخود گرفته و یکی از آلوده‌ترین شهرهای ایران است.

این شهر ۱۷۰۸ متر از سطح دریا ارتفاع دارد. اراک از جنوب با شهرستان خمین و شازند، از شمال با شهرستان ساوه، از شمال غربی با همدان، از غرب با شهرستان ملایر، خمین و الیگودرز، از شرق با محلات و از شمال شرقی با تفرش و آشتیان همسایه است.

کوه‌های سفیدخانی، نظم‌آباد و سرخ کوه (کوه سرخه) از طرف جنوب و کوه مودر از طرف غرب این شهر را احاطه کرده‌اند. رود قره‌کهریز (معروف به رودخانه خشک) از میان شهر اراک عبور می‌کند و از غرب شهر عبور کرده و به تالاب میقان سرازیر می‌شود.

این شهر دارای خصوصیات اقلیمی فلات مرکزی ایران (زمستان‌های سرد و مرطوب و تابستان‌های گرم و خشک) است. آب و هوای اراک متاثر از کوه‌های پیرامون اراک، تالاب میقان و دشت فراهان است که که باعث به وجود آمدن ویژگی‌های خاص شده‌اند. پاییز و زمستان باعث رها شدن بیشتر رطوبت ابرها و جریان‌های غربی در کوه‌های غرب منطقه می‌شود. در زمستان هوای اراک سرد می‌شود. این هوای سرد به خاطر ارتفاعات پیرامون و فشاری که تالاب میقان بر هوا وارد می‌کند، ماندگاری بیشتری در منطقه دارد.

فصل زمستان بر خلاف بهار و پاییز در این شهر طولانی بوده و از ۴ تا ۶ ماه تغییر می‌کند. فصل تابستان در ماه‌های تیر و مرداد وارد می‌شود. میزان بارندگی در سال‌های گوناگون میان ۲۳۰ تا ۶۳۸ میلی‌متر متغیر است که میانگین آن تقریبا ۳۴۱/۷ میلی‌متر حساب شده است. همچنین مدت روزهای یخبندان از ۶۵ تا ۱۲۰ روز در سال‌های مختلف تغییر می‌یابد.

ناحیه میان همدان، ری و اصفهان، از سده دوم اسلامی عراق گفته می‌شد، اما بعدها به منظور تمایز با عراق عرب آن را عراق عجم نامیدند. عَراق، معرب اراک است. اراک در دو قرن پیش و در دوران قاجار ساخته شده که در آن زمان شهر را قلعه سلطان‌آباد می‌خواندند دلیل این نام‌گذاری تاسیس اراک به فرمان فتحعلی‌شاه قاجار بود. نام شهر بعدها به سلطان‌آباد، سپس به سلطان‌آباد عراق و در سال ۱۳۱۶ خورشیدی به اراک تبدیل شد.

در نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۰ جمعیت اراک،پس از پیوستن نقاط شهری سنجان و کرهرود ۵۲۶٬۱۸۲ شده و این شهر پانزدهمین شهر پرجمعیت ایران است.

اکثر مردم شهر پیرو مذهب شیعه و دین اسلام هستند. اقلیتی از پیرو آیین مسیحی و کلیمی نیز در شهر زندگی می‌کرده‌اند که کلیمیان از بین آن‌ها از شهر مهاجرت کرده‌اند.

فتیر، ترخینه، باسلوق، کشمش سبز، صابون محلی، انگور، شیره انگور و گوش فیل از ره‌آوردهای این شهر تاریخی است.

صنایع‌دستی اراک (قالی‌بافی که در گذشته اهمیت و اعتبار فراوانی داشته است و رقیب قالی کرمان بود، گلیم‌بافی، جاجیم‌بافی)، رودوزیهای سنتی، آثار چوبی ، سفالگری، کتابت و نگارگری، آثار فلزی، ساخت پاپوش سنتی(گیوه‌دوزی و گیوه‌بافی) و تراش سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی اشاره کرد.

تالاب میقان، غار سفید خانی (عین هو)، روستای تاریخی انجدان، منطقه‌ حفاظت شده هفتاد قله، حمام تاریخی چهار فصل، مقبره‌ شاه غریب، روستای هزاوه، مجموعه تاریخی بازار اراک، موزه مردم‌شناسی، موزه سلطان‌آباد، خانه خاکباز، خانه آقامحسن عراقی، خانه مشاهیر، قلعه حاج وکیل، خانه حسن‌پور، مدرسه سپهداری، مقبره آقا نورالدین عراقی، کلیسای مسروپ مقدس، کلیسای امانوئیل، کاروانسرای شاه عباسی و ارگ حکومتی اراک از مکان‌های دیدنی این شهر هستند.

منبع خبر: www.kojaro.com